mouseioaianis.gr

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄, 5)

Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ

Δρόμοι που ανοίγουν δρόμους στην έρευνα και την ιστορία: ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ (3)

Επί της Εγνατίας οδού από το 1995 έως το 2001 πραγματοποιήθηκαν έξι μεγάλες σωστικές ανασκαφές. Σήμερα θα σας παρουσιάσουμε την τρίτη από αυτές, με χρονολογική σειρά.

Στην περιοχή της Κίτρινης Λίμνης, στη θέση στο ΞΕΡΟΠΗΓΑΔΟ ΚΟΙΛΑΔΑΣ κατά τα έτη 1996-1998 ερευνήθηκε εκτεταμένο νεκροταφείο της πρώιμης και μέσης εποχής χαλκού.

Ανασκάφηκαν 214 τάφοι. Τυπολογικά κυριαρχούν οι λιθοπερίκλειστοι, ακολουθούν οι τάφοι με κτιστά τοιχώματα, οι λακκοειδείς, οι ταφές σε αγγεία και οι κιβωτιόσχημοι. Οι περισσότεροι σηματοδοτούνται με λιθοσωρούς. Οι τάφοι είναι ατομικοί, ανήκουν σε άνδρες και γυναίκες, σε παιδιά και ενήλικες.

Κυρίαρχη ταφική πρακτική είναι ο ενταφιασμός των νεκρών, σε έντονα συνεσταλμένη στάση, με τους άνδρες προς τα δεξιά τους και τις γυναίκες προς τα αριστερά. Οι νεκροί ήταν κτερισμένοι, συνήθως με ένα έως τρία αγγεία.

Η θέση χρησιμοποιήθηκε για ταφές και κατά τον 5^ο-6^ο αι. μ.Χ. Στην ίδια περίοδο ανήκουν και τα λείψανα μεγάλου λιθόκτιστου κτηρίου που αποκαλύφθηκε, από το οποίο διατηρήθηκαν καλύτερα δύο χώροι.  

Τα Μεγάλα Δημόσια Έργα είχαν ως αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται σήμερα στην Π.Ε. Κοζάνης ο μεγαλύτερος αριθμός ανασκαμμένων νεκροταφείων της πρώιμης και μέσης εποχής χαλκού στον βορειοελλαδικό χώρο. Διερευνήθηκαν ανασκαφικά ΤΕΣΣΕΡΑ (από τα πέντε γνωστά) ΜΕΓΑΛΑ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ και ισάριθμες μεμονωμένες ταφές εντός οικισμών, που χρονολογούνται στο β΄ μισό της 3^ης και στις αρχές της 2^ης π.Χ. χιλιετίας (2500-2000 π.Χ. περίπου) και συνιστούν κάποια από τα πρωιμότερα νεκροταφεία.

Ακολουθούν μια μακρά περίοδο (νεολιθική εποχή και αρχές πρώιμης εποχής του χαλκού, 6500-2500 π.Χ.) κατά την οποία τα λιγοστά εντοπισμένα και ανασκαμμένα νεκροταφεία συνδέονται με ορισμένες μόνο περιοχές ή οικισμούς. Διαπιστώνεται κυρίως επιλεκτική ταφή μελών της κοινωνίας, εντός ή στα όρια των οικισμών, και διαφορετική ταφική μεταχείριση (πιθανόν μη ανιχνεύσιμη αρχαιολογικά – ίσως έκθεση των νεκρών σε ρέματα όπου και διαλύθηκαν) για το σύνολο του πληθυσμού.      

Τα άλλα τρία ανασκαμμένα εν μέρει νεκροταφεία της περιόδου (ΠΕΧ/ΜΕΧ) στην Π.Ε. Κοζάνης εντοπίζονται στις θέσεις Τούρλα Γουλών, Λογγάς Ελάτης και Παλιά Αμμορυχεία Περδίκκα. Θα μιλήσουμε γι’ αυτά  σε επόμενες αναρτήσεις μας.

ΓΕΝΙΚΑ, με βάση το σύνολο των ευρημάτων των παραπάνω νεκροταφείων, στην περιοχή της Π.Ε. Κοζάνης κατά την πρώιμη (από τα μέσα της περιόδου) και μέση εποχή χαλκού (2.500-1.600 π.Χ. περίπου) χρησιμοποιούνται μεγάλα οργανωμένα νεκροταφεία, χωρίς να εγκαταλείπεται η πρακτική της ταφής παιδιών εντός των οικισμών.

Στο βόρειο τμήμα του νομού κυριαρχούν λιθοπερίκλειστοι τάφοι με λίθινο τύμβο, ενώ στο νότιο οι ταφές σε μεγάλους πίθους. Οι τάφοι έχουν όμοιο προσανατολισμό και οργανώνονται σε σειρές. Χρησιμοποιείται ο ενταφιασμός και σπάνια η καύση. Οι νεκροί ενταφιάζονται σε έντονα συνεσταλμένη στάση, προς τα δεξιά οι άνδρες και προς τα αριστερά οι γυναίκες. Είναι κτερισμένοι με ένα ή δύο πήλινα αγγεία και ελάχιστα κοσμήματα ή άλλα αντικείμενα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Χ. Ζιώτα 1998, «ΚΊΤΡΙΝΗ Λίμνη 1998. Ανασκαφή στο Ξεροπήγαδο Κοιλάδας», ΑΕΜΘ 12, 503-516.

Χ. Ζιώτα 2007, «Ταφικές πρακτικές και κοινωνίες της Εποχής του Χαλκού στη Δυτική Μακεδονία. Τα νεκροταφεία στην Κοιλάδα και στις Γούλες Κοζάνης» (Αδημ. διδακτορική διατριβή στο Α.Π.Θ.).

Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη 2019, «Η μεταχείριση των νεκρών στην κοιλάδα του μέσου ρου του Αλιάκμονα από τους  προϊστορικούς έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους», στο Ε. Κουντούρη & Α. Γκαδόλου (επιμ.), Σωστικές ανασκαφές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ι. Τα νεκροταφεία: Χωροταξική οργάνωση - Ταφικά έθιμα - Τελετουργίες, 3: 133-163.

Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη & Β.Λαϊνά 2017, «Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (TAP) 2016-2018: Αρχαιολογική διαδρομή στην Βόρεια Εορδαία», ΑΕΜΘ 31 (υπό δημ.)

Α. Χ.-Μ.

Κοιλάδα Κίτρινης Λίμνης (Σαριγκιόλ). Η κατά προσέγγιση θέση του νεκροταφείου

της ΠΕΧ στο Ξεροπήγαδο Κοιλάδας. 

Άποψη της ανασκαφής του νεκροταφείου της ΠΕΧ, των ταφών και του κτηρίου του

5ου-6ου αι. μ.Χ., στη θέση Ξεροπήγαδο Κοιλάδας.

Ταφή ΠΕΧ, με το νεκρό σε συνεσταλμένη στάση, προς τα δεξιά του (άνδρας), κτερισμένο

με δύο πήλινα αγγεία.

Ταφή ΠΕΧ, με το νεκρό σε συνεσταλμένη στάση, προς τα αριστερά του (γυναίκα),

κτερισμένο με ένα πήλινο αγγείο.