ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄, 8)
Η
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
Δρόμοι
που ανοίγουν δρόμους στην έρευνα και την ιστορία: ΚΑΘΕΤΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ
ΕΝΝΕΑ
αρχαιολογικοί ΧΩΡΟΙ διερευνήθηκαν ανασκαφικά κατά την κατασκευή των κάθετων
οδικών αξόνων Κοζάνης - Πτολεμαΐδας (1999-2000) και Σιάτιστας – Κρυσταλλοπηγής
(2005-2009). Οι έξι από αυτούς εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών, συμπληρώνοντας
τον αρχαιολογικό χάρτη των περιοχών Εορδαίας και Βοΐου και προσθέτοντας νέες
σημαντικές σελίδες στην ιστορία και τον πολιτισμό τους. Παράλληλα, η ανασκαφή
στη θέση Βρύση Ποντοκώμης (1999-2000) έφερε στο φως εντυπωσιακά ευρήματα!
ΚΑΘΕΤΟΣ
ΟΔΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΚΟΖΑΝΗΣ – ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑΣ
Στις
θέσεις Στάση ΜΑΥΡΟΔΕΝΔΡΙΟΥ και Αβλαγάδες ΠΟΝΤΟΚΩΜΗΣ
ανασκάφηκαν οικισμοί και νεκροταφεία των προϊστορικών χρόνων.
Στη
ΜΑΥΡΟΠΗΓΗ, στις θέσεις Αργόρρεμα και Άγιος Μάρκος, αποκαλύφθηκαν οικιστικά
κατάλοιπα τα οποία συνδέονται με τον σημαντικό ελληνιστικό οικισμό του Κάστρου.
Στον συγκεκριμένο πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφή κατά τα έτη 1984 και 1987,
αποκαλύπτοντας οικιστικά κατάλοιπα μιας σημαντικής πόλης της αρχαίας επαρχίας
Εορδαίας. Στην πρώτη θέση συλλέχθηκαν και ευρήματα διαλυμένων τάφων της ύστερης
εποχής χαλκού.
Στη
θέση Μουρτζουβάδες ΑΣΒΕΣΤΟΠΕΤΡΑΣ ανασκάφηκαν κατάλοιπα οικισμού της νεότερης
και τελικής νεολιθικής περιόδου, της πρώιμης εποχής χαλκού και των ρωμαϊκών
χρόνων. Στους υστερορωμαϊκούς χρόνους ανήκουν τα κατάλοιπα στη θέση
Διαβατόπετρα, όπου διερευνήθηκε και βυζαντινό νεκροταφείο.
Σημαντικά
υπήρξαν τα ευρήματα στη θέση ΒΡΥΣΗ ΠΟΝΤΟΚΩΜΗΣ, όπου το 1982-1983 είχε ανασκαφεί
οικία ρωμαϊκών χρόνων με impluvium (κεντρική αυλή),
δάπεδα στρωμένα με λίθινες πλάκες και τοίχους με κονιάματα διάφορων χρωμάτων. Διερευνήθηκαν
έξι κτήρια των ρωμαϊκών χρόνων, δεξαμενές, τμήματα υδρευτικού συστήματος και
τμήματα περιβόλων. Δεν λείπουν οι ενδείξεις πρωιμότερης κατοίκησης, στους
αρχαϊκούς - πρώιμους κλασικούς χρόνους, καθώς και στην ύστερη εποχή χαλκού.
Στην ίδια θέση ανασκάφηκε οικισμός της αρχαιότερης και μέσης νεολιθικής
περιόδου. Ανάμεσα στα ευρήματα ένα εντυπωσιακό σύνολο ακέραιων ειδωλίων
γυναικείων μορφών. Η θέση χρησιμοποιήθηκε και για ταφές, κατά τους αρχαϊκούς
και υστερορωμαικούς χρόνους.
ΚΑΘΕΤΟΣ
ΟΔΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ – ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΠΗΓΗΣ
Στη
θέση Σταυρός ΜΙΚΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ανασκάφηκαν διαλυμένα οικιστικά κατάλοιπα των
κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, καθώς και της ύστερης εποχής χαλκού και
πρώιμης εποχής σιδήρου.
Στη
θέση Κρυοπήγαδο ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ ανασκάφηκε ένας σημαντικός οικισμός της τελικής
νεολιθικής περιόδου και πρώιμης εποχής χαλκού. Τα ευρήματα μαρτυρούν οικιστική
χρήση του χώρου και κατά την ύστερη εποχή χαλκού, αλλά και τους ελληνιστικούς
χρόνους, ενώ ο χώρος κατά την υστερορωμαϊκή περίοδο χρησιμοποιήθηκε για ταφή
των νεκρών.
Αξιοσημείωτα
είναι τα οικιστικά κατάλοιπα των προϊστορικών χρόνων: στρώματα καταστροφής
οικημάτων από ξύλα (πασσάλους) και πηλό, λάκκοι με πλούσιο περιεχόμενο (πήλινα
αγγεία και διάφορα μικροευρήματα), λάκκοι υπόσκαφων κατοικιών (με ένα τμήμα
υπέργειο και ένα σκαμμένο στο φυσικό έδαφος), εστίες, λιθόκτιστα όρια χώρων και
άλλα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γ.
Καραμήτρου-Μεντεσίδη, «Ποντοκώμη», ΑΔ 1982, Χρονικά Β΄2, 298 και ΑΔ 1983,
Χρονικά Β΄2, 308.
Γ.
Καραμήτρου-Μεντεσίδη, «Μαυροπηγή», ΑΔ 1984, Χρονικά Β΄2, 257, και ΑΔ 1987,
Χρονικά Β΄2, 419.
Γ.
Καραμήτρου-Μεντεσίδη, «Νομός Κοζάνης 1999: Ανασκαφές εν οδοίς και παροδίως»,
ΑΕΜΘ 13, 1999, 337-368.
Γ.
Καραμήτρου-Μεντεσίδη, «Νομός Κοζάνης 2000. Ανασκαφές εν οδοίς και παροδίως»,
ΑΕΜΘ 14, 2000, 607-640.
Γ.
Καραμήτρου-Μεντεσίδη, «Νομός Κοζάνης 2006: Πολύμυλος, Κλείτος, Περδίκκας,
Μικρόκαστρο, Αλιάκμων», ΑΕΜΘ 20, 2006, 847-874.
Γ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη και
Χ. Λόκανα, «Η ανασκαφή στη θέση Κρυοπήγαδο Αλιάκμονα Βοΐου» ΑΕΑΜ1, 2009,
301-327.
Α.
Χονδρογιάννη-Μετόκη, «Π.Ε. Κοζάνης 1995-2017:
Είκοσιτρία χρόνια αρχαιολογικής έρευνας στο πλαίσιο των Μεγάλων Δημοσίων Έργων», Πρακτικά Συνεδρίου Αρχαιολογικές
έρευνες και μεγάλα Δημόσια Έργα, 8-9 Δεκεμβρίου 2017, υπό δημοσίευση.
Α.
Χ.-Μ.
Μαυροπηγή Δ. Εορδαίας, θ. Άγιος Μάρκος (ο λόφος πίσω από την κοινότητα, που δεν
υπάρχει πια).
Ποντοκώμη Δ. Κοζάνης και κοιλάδα Κίτρινης Λίμνης, από δυτικά.
Ποντοκώμη, θ. Βρύση (επί του κάθετου οδικού άξονα της Εγνατίας).
Ποντοκώμη Δ. Κοζάνης, θ. Βρύση: νεολιθικά πήλινα ειδώλια γυναικείων μορφών.
.
Ποντοκώμη Δ. Κοζάνης, θ. Βρύση: οικία με κεντρική δεξαμενή, των ρωμαϊκών χρόνων
Αλιάκμων Δ. Βοΐου, θ. Κρυοπήγαδο: ανασκαφή προϊστορικού οικισμού.
Αλιάκμων Δ. Βοΐου, θ. Κρυοπήγαδο: ανασκαφή προϊστορικού οικισμού, πασσαλότρυπες για
την τοποθέτηση των πασσάλων των τοίχων των οικημάτων και λιθόκτιστη κατασκευή.
