ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄, 11)
Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
ΔΕΗ: ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΟ ΜΑΥΡΟΠΗΓΗΣ 2021 (β΄μέρος)
Αν νομίζετε πως στη Δυτική Μακεδονία, και μάλιστα στο νομό Κοζάνης, οι λιθόστρωτοι δρόμοι, τα γκαλντερίμια δηλαδή, αποτελούν εφεύρεση των νεότερων χρόνων, που φυσικά έχει να επιδείξει εξαιρετικά δείγματα τέχνης και αξιοθαύμαστους μαστόρους, είστε γελασμένοι!
Στη Μαυροπηγή, λοιπόν, διαπιστώθηκε η κατασκευή λιθόστρωτων «δρόμων» ήδη από τα τέλη της 2ης - αρχές 1ης π.Χ. χιλιετίας.
Κατασκευάζονται με μικρού και μεσαίου μεγέθους ακατέργαστους λίθους, με όστρακα ανάμεσά τους. Έχουν πλάτος 2-3μ. και έχουν διαπιστωθεί σε μήκος 30-70μ. (Αγροτεμάχια 136-137, 125, 150, 339-341, ανασκαφής 2015-2018).
Τα λιθόστρωτα αυτά, σε αυτή τη φάση δείχνουν να συνδέουν οικήματα με ταφικούς ή άλλης λειτουργίας χώρους των οικισμών.
Αργότερα, στους ύστερους κλασικούς και πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους (τέλη 4ου- αρχές 3ου αι. π.Χ.) διαπιστώνονται μεγαλύτερα λιθόστρωτα – δρόμοι, με πλάτος 4μ., κατά μήκος των οποίων αναπτύσσονται κάποια από τα νεκροταφεία. Ένας τέτοιος δρόμος, που διαπιστώθηκε σε μήκος 200μ., αποκαλύφθηκε το 2021 (Αγροτεμάχια 517, 521).
Γενικά όμως, από την περίοδο αυτή, όπως και τη ρωμαϊκή, είναι γνωστοί πολλοί και σημαντικοί δρόμοι σε όλο τον αρχαίο ελλαδικό χώρο, με αποκορύφωμα για την περιοχή μας την Εγνατία Οδό. Επιπλέον, αποτελεί συνήθη πρακτική τα νεκροταφεία να αναπτύσσονται κατά μήκος των σημαντικών οδών των πόλεων.
Παράλληλα, στη Μαυροπηγή μικρότερα λιθόστρωτα συνδέουν τα επιμέρους κτίσματα των αγροικιών, την κύρια δηλαδή κατοικία με τους βοηθητικούς της χώρους. Οι αγροικίες αναπτύσσονται έξω από τον κύριο οικισμό, που στην περίπτωση της Μαυροπηγής εντοπίζεται στη θέση Κάστρο, είναι σε αραιή διάταξη και συνδέονται κυρίως με γεωργοκτηνοτροφικές αλλά και εργαστηριακές δραστηριότητες.
Ένα τέτοιο λιθόστρωτο, μήκους 50μ., που οδηγούσε σε μία από τις αγροικίες αποκαλύφθηκε το 2021 (Αγροτεμάχια 539-540), αυξάνοντας τον μέχρι σήμερα γνωστό αριθμό τους. Δύο ακόμα, μήκους 15-20μ. είχαν αποκαλυφθεί σε δύο άλλες αγροικίες το 2018 (Αγροτεμάχια 453, 456).
Βιβλιογραφία:
Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη, Π. Ευαγγέλογλου, Χ. Λόκανα, Β. Λαϊνά, Α. Τουλιοπούλου, Ε. Κακαβίτσα, «Ορυχείο Μαυροπηγής: Η αρχαιολογική έρευνα για το 2015», ΑΕΜΘ 29, 2015, 97-110.
Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη, «Κίτρινη Λίμνη 2016-2017: Τα ανασκαφικά δεδομένα από την περιοχή των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ», ΑΕΜΘ 31, 2017 (υπό δημοσίευση).
Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη, «Λιγνιτωρυχεία ΔΕΗ: Η ανασκαφική έρευνα κατά το 2018-2020», ΑΕΜΘ 33, 2019-2020 (υπό δημοσίευση).
Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη, Β. Λαϊνά, Α. Κατσαβέλη και Μ. Γιωτάκης, «Λιγνιτωρυχείο Μαυροπηγής 2021. Νεκροταφεία και οικισμοί από την πρώιμη εποχή σιδήρου μέχρι και τους μεταβυζαντινούς χρόνους: ηχηρές παρελθοντικές μαρτυρίες σε μια σύγχρονη σιωπηρή κοινότητα», ΑΕΜΘ 34, 2021 (ανακοίνωση 11-3-22, υπό δημοσίευση).
Α. Χ.-Μ.
