ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄, 13)
Η
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
ΔΕΗ:
ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΟ ΝΟΤΙΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Μέρος β΄)
Στο
μεγαλύτερο λιγνιτωρυχείο της Ελλάδας (και των Βαλκανίων) θα σας μεταφέρουμε και
σήμερα, και στην καρδιά της Κίτρινης Λίμνης (πρώην έλος Σαριγκιόλ)!
Θα
σας γνωρίσουμε έναν ακόμα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο που, όμως, δεν υφίσταται
πλέον, λόγω της επέκτασης του λιγνιτωρυχείου. Τα κατάλοιπά του κάλυπταν έκταση
μεγαλύτερη των 60 στρεμμάτων.
ΚΡΥΟΒΡΥΣΗ
ΚΛΕΙΤΟΥ: Η θέση εντοπίστηκε το 2015 και ανασκάφηκε κατά τα έτη 2017-2019.
Η
χρήση του χώρου ανάγεται σε προνεολιθική περίοδο (πριν το 7.000 π.Χ.). Την
περίοδο αυτή υπήρξε στην περιοχή μια μικρή, πιθανόν ολιγομελής και σύντομης διάρκειας ζωής εγκατάσταση. Τα
κατάλοιπα της δραστηριότητάς της καλύπτουν έκταση δύο στρεμμάτων περίπου. Πρόκειται
για συγκεντρώσεις εργαλείων και προϊόντων επεξεργασίας πυριτόλιθου, ο αριθμός
των οποίων υπερβαίνει τα 1000 εργαλεία και προϊόντα επεξεργασίας, καθώς και
μικρές περιοχές με απολιθωμένα οστά ζώων, κατάλοιπα διατροφής. Παράλληλα,
απουσιάζουν παντελώς οι ενδείξεις για χρήση πήλινων αγγείων.
Λίγο
αργότερα, κατά την αρχαιότερη νεολιθική περίοδο (6.500-6.000 π.Χ. περίπου), υφίσταται
ένας εκτεταμένος οικισμός, 30 στρεμμάτων περίπου, το κεντρικό τμήμα του οποίου,
20 στρεμμάτων, οριοθετείται με τάφρους. Στην αρχική, ίσως, φάση της ζωής του,
φαίνεται να ήταν πιο περιορισμένος, σε πέντε στρέμματα και με έναν δεύτερο
πυρήνα βορειότερα.
Στα
τέλη της περιόδου ο οικισμός εγκαταλείπεται, για να ξανακατοικηθεί σε
προχωρημένη φάση της μέσης νεολιθικής περιόδου (6.000-5.500 π.Χ. περίπου), σε
μικρότερη έκταση, στο κεντρικό και δυτικό τμήμα του, όπου μετά από μικρή εν
νέου εγκατάλειψη, σχηματίστηκε χαμηλή τούμπα, λόγω της συνεχούς κατοίκησης κατά
την τελική νεολιθική και πρώιμη εποχή χαλκού (5.000/4.500-3.000 π.Χ. περίπου),
που μαρτυρείται νέα εγκατάλειψη. Τα νεολιθικά κατάλοιπα περιλαμβάνουν μεγάλο
αριθμό τάφρων και λάκκων με ποικίλο περιεχόμενο, καθώς και μία ταφή κυνοειδούς
(σκυλί). Για την πρώιμη εποχή χαλκού αξιοσημείωτα είναι τα πήλινα αγγεία που
ξεπερνούν τα 30, καθώς και τρία βουκράνια (ίσως κοσμούσαν σπίτια, με
προστατευτικό και αποτροπαϊκό σκοπό).
Η
ζωή στη θέση επανέρχεται κατά την ύστερη εποχή του χαλκού (1.600-1.100 π.Χ.
περίπου), με οικιστική και ταφική χρήση του χώρου, και παράλληλη χρήση δύο
ακόμα όμορων θέσεων. Αξιοσημείωτα είναι τα κτερίσματα των δύο νεκροταφείων που
αποκαλύφθηκαν (με οκτώ και δύο τάφους αντίστοιχα). Ο πλουσιότερα κτερισμένος
νεκρός της μικρής συστάδας, η οποία βρέθηκε διαταραγμένη, έφερε επτά πήλινα
αγγεία, καθώς και χάλκινα και χρυσά κοσμήματα.
Από τα οικιστικά κατάλοιπα, ενδιαφέρον εμφανίζει ένα πηγάδι με
περισσότερα από 10 αγγεία πεσμένα στο εσωτερικό του.
Στα
τέλη της ύστερης εποχής χαλκού η θέση εγκαταλείπεται εκ νέου για να
ξαναχρησιμοποιηθεί κατά την ελληνιστική περίοδο, ως χώρος ιερού του Ποσειδώνα,
όπως μαρτυρεί μία αναθηματική ενεπίγραφη στήλη με παράσταση ταύρου, αφιερωμένη
στον Ποσειδώνα και την Αμφιτρίτη. Στην ελληνιστική εποχή ανήκει επίσης ένας διπλός
κλίβανος που αποκαλύφθηκε στο κεντρικό τμήμα του νεολιθικού οικισμού. Πιθανόν
χρησιμοποιήθηκε για ψήσιμο κεραμίδων.
Η
ζωή στη θέση συνεχίζεται έως και τη βυζαντινή περίοδο, όπως μαρτυρεί η
επιφανειακή κεραμική.
Βιβλιογραφία:
Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη, «Κίτρινη Λίμνη
2016-2017: Τα ανασκαφικά δεδομένα από την περιοχή των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ»,
ΑΕΜΘ 31, 2017 (υπό δημοσίευση).
Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη, «Λιγνιτωρυχεία ΔΕΗ: Η ανασκαφική έρευνα κατά
τα έτη 2018-2020»
ΑΕΜΘ 33, 2019-2020 (υπό δημοσίευση).
Α.
Χ.-Μ.
