«ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ Λ΄ ΕΠΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 2010», ΑΕΜΘ 24, 2010
Οι σωστικές ανασκαφές που διενεργήθηκαν και το 2010 στους Νομούς Κοζάνης-Γρεβενών υπήρξαν επίσης πολυάριθμες, πολυάνθρωπες και εκτεταμένες. Το προσωπικό ανήλθε σε 749 άτομα και σε 13 οι τόποι των ανασκαφών, οι οποίες επιβάλλονται κυρίως από τη ΔΕΗ Α.Ε. Πρόθεσή μας είναι η συνοπτική παρουσίαση μεγάλου μέρους του ανασκαφικού έργου παρά η αναλυτική για λίγους χώρους.
ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ Μετά την ολιγοήμερη, λόγω πλημμύρας, έρευνα στη Νεκρόπολη μεταφέραμε το συνεργείο των 6 εργατών στο λόφο της αρχαίας Αιανής. Συγκεκριμένα στο πλάτωμα του Στωικού Κτηρίου, που ερμηνεύεται ως η αγορά της αρχαίας πόλης, ερευνήσαμε δύο τοίχους που συνδέονται σε γωνία και ανήκουν στην κλασική φάση χρήσης του χώρου, προκειμένου να ολοκληρωθεί η εικόνα των δημοσίων κτηρίων της πόλης, τα οποία αποδεικνύουν την τόσο πρώιμη οικιστική, παράλληλα με την πολιτική, οργάνωση και ανάπτυξη στην Άνω Μακεδονία. Στο Βόρειο Κορυφαίο Πλάτωμα επιχειρήσαμε την εκ νέου ανασκαφή σε επιμήκη κάτοψη, λαξευμένη στο φυσικό βράχο. Διαπιστώσαμε σε διάφορα σημεία επεξεργασμένες οριζόντιες και κάθετες επιφάνειες στους βράχους, προφανώς για τη θεμελίωση οικημάτων, και από τα κινητά ευρήματα τη συνεχή χρήση του χώρου.Το Κουρί Πτολεμαΐδας πρόκειται για εκτεταμένη θέση με γηλόφους στα βόρεια της πόλης με ευρήματα νεολιθικών αλλά και ελληνιστικών-ρωμαϊκών χρόνων. Σε μικρή έκταση διασώθηκε στρώμα της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής με κεραμεική, εργαλεία και ειδώλια.
Οι δύο παραπάνω γειτονικές θέσεις αποτελούν ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, που κατοικήθηκε στη Νεολιθική Εποχή, και μάλιστα από τη Μέση, στην Εποχή Χαλκού και Σιδήρου, καθώς και στα ιστορικά χρόνια, αφού κατά την Ελληνιστική Εποχή είχε αναπτυχθεί οικισμός. Παράλληλα στον ίδιο χώρο οι τέσσερις συστάδες τάφων δηλώνουν την ύπαρξη νεκροταφείων από τον 4ο αι. π.Χ. και εξής, στη Νεολιθική Εποχή και στην Εποχή Σιδήρου. Η αποσπασματικότητα των ευρημάτων οφείλεται στη διάλυση που έχουν υποστεί οι ανθρωπογενείς επιχώσεις διαχρονικά, εξαιτίας του έντονου αναγλύφου και της ανθρώπινης παρέμβασης. Σύμφωνα με τη νεότερη καταγραφή μας ο αριθμός των νεολιθικών θέσεων εντός της λεκάνης της Κίτρινης Λίμνης, νότια από την Πτολεμαΐδα, αλλά και ευρύτερα, από 31 ανήλθε σε 37, ενώ παράλληλα οι θέσεις της Αρχαιότερης Νεολιθικής Εποχής από 15 αυξήθηκαν σε 18.4. Ελάτη, ανασκαφή στη θέση Λογκάς
Στον ευρύτατο αυτό παραποτάμιο αρχαιολογικό χώρο ανασκάψαμε στο ανατολικό υπερυψωμένο πλάτωμα και διαπιστώσαμε ότι δεν υπάρχουν αδιατάρακτα στρώματα ιστορικών χρόνων. Για το Κτήριο Ε διαπιστώσαμε ότι πρόκειται για οίκημα μεγάλο με αψιδωτή απόληξη και ένταξη στην Πρώιμη Εποχή Χαλκού. Τα κατάλοιπα της Νεότερης Νεολιθικής εκτείνονται σε 3 στρέμματα και διακρίνονται από την πλούσια διακοσμημένη κεραμεική και το πλήθος των εργαλείων και ειδωλίων. Το νεκροταφείο της Πρώιμης Εποχής Χαλκού βρίσκεται σε αρκετή απόσταση προς το ποτάμι και αποτελείται από συστάδες τάφων σε τυμβοειδείς κατασκευές.
Νομός Γρεβενών5. Δίπορο, ανασκαφή στη θέση Κτιο
Οι θέσεις Κτιο και Παναγιά Διπόρου αποτελούν πιθανότατα μέρη ενός διοικητικού κέντρου-πόλης. Στον Ανατολικό Τομέα κυριαρχούν οι αρχαιότητες ελληνιστικών χρόνων, ενώ στον Δυτικό οι αρχαιότητες της Νεότερης Νεολιθικής και Πρώιμης Εποχής Χαλκού, καθώς και οι ταφές των αρχαϊκών, κλασικών, ελληνιστικών και βυζαντινών χρόνων. Επιπλέον η χρήση του χώρου στην Ύστερη Εποχή Χαλκού και Εποχή Σιδήρου, έχει τεκμηριωθεί από σποραδικά ευρήματα και τη χειροποίητη μακεδονική-δωρική κεραμεική με αμαυρόχρωμη διακόσμηση. Από ένα σύνολο 44 ταφών, οι περισσότερες λακκοειδείς, οι 18 περίπου εντάσσονται στην Αρχαϊκή-Κλασική Εποχή (τέλη 6ου έως α΄ μισό 5ου αι. π.Χ.) και ένας αριθμός στον 4ο αι. π.Χ. και ακολούθως στην Ελληνιστική Εποχή. Σπάνια είναι τα εισαγμένα αγγεία και κυριαρχούν αυτά των τοπικών εργαστηρίων.
6. Δίπορο, ανασκαφή στη θέση Παναγιά
Στη θέση Παναγιά τα κυριότερα οικιστικά κατάλοιπα των ελληνιστικών χρόνων περιορίζονται σε ένα σπίτι, τέσσερις κεραμεικούς κλιβάνους, εννέα πίθους. Οι έξι ταφές ήταν παιδικές με ένταξη στα αρχαϊκά και κλασικά χρόνια. Δεν λείπουν τα κατάλοιπα βυζαντινών χρόνων, ενώ από τα προϊστορικά μαρτυρείται η χρήση στη Νεότερη Νεολιθική Εποχή και στην Ύστερη Εποχή Χαλκού.7. Νεοχώρι, ανασκαφή στη θέση Βλάχος
Στη θέση αυτή, με χρήση από τα προϊστορικά χρόνια, αποκαλύψαμε χώρους που ανήκουν σε λουτρικό συγκρότημα ρωμαϊκών χρόνων, το δεύτερο μετά αυτό της θέσης Βρωμονέρια Παναγιάς, που ανασκάψαμε και πρόκειται για μνημειακή κατασκευή με ψηφιδωτό.
8. Δήμητρα, ανασκαφή στη θέση Άγιος Κωνσταντίνος
Στη θέση αποκαλύψαμε τρία οικήματα και πολλές βυζαντινές ταφές. Ένα οίκημα σύντομα ταυτίστηκε με βυζαντινό ναό και συγκεκριμένα βασιλική με διάφορες φάσεις και διασωθέντα πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, ενώ το προς τα νότια και πιο απομακρυσμένο ερμηνεύσαμε ως συγκρότημα υπαίθριων και ημιυπαίθριων χώρων, που εξυπηρετούσαν τροφοπαρασκευαστικές διαδικασίες ή άλλες ανάγκες σταυλισμού και άσκησης γεωργίας και κτηνοτροφίας. Η αγροικία των 750 τ.μ. με ένταξη στην Ελληνιστική Εποχή αποτελεί οργανωμένο συγκρότημα, που προοριζόταν ως μόνιμη εγκατάσταση και πρόσφερε άνετη διαβίωση, όπως συμπεραίνουμε τόσο από το μέγεθός όσο και από την πολυτέλεια της κατασκευή της.
9. Μοναχίτι, ανασκαφή στη θέση Μεγάλη Πέτρα
Η Μεγάλη Πέτρα είναι γνωστός αρχαιολογικός χώρος και τούτο δεν άφησε αδιάφορους και «ασυγκίνητους» τους θησαυροθήρες της περιοχής, από τους οποίους τρεις πιάστηκαν επ’ αυτοφώρω. Σε δύο πλατώματα εντοπίσαμε τάφους με κτερίσματα που τις εντάσσουν στη Ρωμαϊκή Εποχή. Ωστόσο, επειδή ο οικισμός είναι και παλαιότερος, ίσως πρέπει να εμπιστευτούμε τη μαρτυρία των λαθρανασκαφέων για την προέλευση από τον ίδιο λόφο διάφορων χάλκινων κοσμημάτων της κατηγορία των «μακεδονικών χαλκών», που κατασχέθηκαν στα χέρια τους, και να αναζητήσουμε με τη συνέχιση της έρευνας προγενέστερο νεκροταφείο.
ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ, ΔΡ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ
ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΗ Λ΄ ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής, τηλ. 24610-98800/1
E-mail: lepka@culture.gr
Site: mouseioaianis.gr
